Bijbelgedeelte: Lukas 3:1-18

Intro
Het voorlaatste wat Lukas heeft verteld over Johannes de Doper vind je in Lukas 1:80. ‘Het kind wies op, en werd gesterkt in de geest, en was in de woestijnen tot de dag van zijn vertoning aan Israël.’ Let er op dat het zinnetje ‘en werd gesterkt in de geest’ ook vertaald kan worden met ‘en werd gesterkt door de Geest’. Dat wil zeggen: ‘door de werking van de Heilige Geest’. Kort gezegd: Johannes was als voorbereiding op zijn werk in de woestijn geleid. Daar werd hij toegerust voor zijn komende taak.

Vers 1 – 2a
Historici uit de oudheid waren gewend om de datum waarop iets plaatsvond aan te geven met behulp van een verwijzing naar de regeringsperiode van een bepaalde heerser. Lukas gebruikt deze zelfde methode. Hij doet dat omdat hij er belang aan hecht nauwkeurig weer te geven in welke tijd de dingen die hij beschreef, plaatsvonden. Hij zegt als het ware tegen zijn lezers: ‘Als je wilt, kun je het controleren’. Alle personen die hij noemt, hebben geleefd en sommigen leefden nog toen hij dit schreef. Het is een betrouwbaar verhaal.

Vers 2b – 3
Johannes was vanaf de baarmoeder af geroepen tot een bijzondere taak (vergelijk ook Jeremia 1:5). Maar om te weten wat en wanneer hij spreken moest, moest wel eerst het Woord van God tot Hem komen. Zo ging het altijd met de profeten. Ze brachten niet hun eigen woord, maar konden zeggen: ‘Aldus, spreekt de HEERE’. Johannes’ prediking wordt samengevat: ‘De doop der bekering tot vergeving van zonden.’ Bij deze bekering gaat het om een werkelijke verandering van het hart. Dat Johannes daar ook van uitging, blijkt wel uit de felheid waarmee hij mensen aanspreekt die wel komen om gedoopt te worden, maar niet van plan zijn om zich werkelijk te bekeren (vers 8).

Vers 4 – 6
Johannes’ boodschap is niet zomaar iets nieuws, maar het is de vervulling van de profetie van Jesaja 40 vers 3 en volgende. In deze verzen kom je de beschrijving tegen van het werk van een heraut. Dat was iemand die voorafgaand aan het bezoek van een koning mensen vertelde dat ze de weg moesten klaarmaken. Zeker in die tijd, met wegen vol kuilen en stenen, was dat geen overbodige luxe! In het geval van Johannes betekent het dat hij preekte dat de Zaligmaker binnenkort zou komen en dat de mensen zich daarop geestelijk moesten voorbereiden door bekering en berouw.

Vers 7 – 9
In deze verzen kom je een ernstige waarschuwing en dringende oproep tegen. Een waarschuwing voor iedereen die vertrouwt op iets van zichzelf. Iedereen die denkt dat hij of zij zonder berouw Gods toorn kan ontgaan. Johannes spreekt de schare aan als ‘adderengebroedsels’, een soort van slangen die heel venijnig zijn. De mensen wilden wel de straf op de zonde ontvluchten maar zich niet bekeren van die zonden. De oproep is dat de echte bekering zal moeten blijken uit vruchten: verdriet over de zonde, liefde tot God en de naaste. Dat zal concreet merkbaar en zichtbaar zijn. Het beeld van de bijl aan de wortel verwijst naar Gods komende oordeel. Een boom kan er misschien wel groot en imponerend uitzien, maar zonder vrucht is hij waardeloos. Klaar om te worden omgehouwen. Zo zal iedereen bij wie geen vruchten van geloof en bekering zichtbaar worden niet ontkomen aan Gods gericht. Door zulke prediking werkt Gods Geest om mensen tot geloof en bekering te roepen.

Vers 10 – 14
In deze verzen geeft Johannes aan mensen van heel verschillende beroepsgroepen antwoord op de vraag hoe ze hun nieuwe leven nu concreet moeten invullen. Opvallend is allereerst dat Johannes geen van de beroepen op zich afkeurt. Hij roept alleen op om op de plek waar je werkt en leeft

• mededeelzaam te zijn (vers 11). Een ‘rok’ was een onderkleed. Daar had je er op zich maar een van nodig.
• eerlijk te zijn (vers 13). Tollenaars stonden bekend als een corrupte beroepsgroep.
• trouw, rechtvaardig en tevreden (vers 14) te zijn. Soldaten waren vooral berucht vanwege wangedrag tegenover (de vrouwen van) overwonnen en onderdrukte volken. Muiten (staken omdat ze de soldij niet hoog genoeg vonden) was de grootste bedreiging van soldaten tegenover hun oversten.

Vers 15 – 17
De mensen zijn zo onder de indruk van Johannes dat ze zich gaan afvragen of hij misschien niet de Messias, de Christus is. Johannes is heel duidelijk in zijn reactie. Hij wijst op zijn beperking en op het volmaakte werk van de komende Messias. Johannes doopte alleen maar met water. Een symbolische doop die verwijst naar de echte reiniging. De Messias die komt, zal Zijn volk dopen met de Heilige Geest en met vuur. Het eerste wijst er op dat de Heilige Geest de reiniging waar de doop van Johannes naar verwees echt zal uitvoeren. Het vuur wijst op Gods oordeel. Soms is het vuur beeld voor reiniging (zie bijvoorbeeld Klaagliederen 1:13, Amos 5:6, Zacharia 13:9 en Maleachi 3:3) Soms wordt vuur ook gebruikt als een beeld voor het definitieve einde (zie bijvoorbeeld vers 9). In vers 17 gaat het ook over reiniging – Gods volk wordt (steeds meer) gereinigd. Vervolgens wordt er gesproken over ‘verzamelen’. God brengt Zijn kinderen thuis. En tenslotte gaat het ook over het eindoordeel met vuur. Kaf is alles wat overblijft nadat graan is gedorst. Het is waardeloos en wordt verbrand. Zo zal het aflopen met iedereen die in ongeloof zonder God leefde en is blijven leven!

Vers 18
Het bovenstaande kan scherp klinken. Maar het is Evangelie. Iedereen wordt genodigd en gewezen op wat de HEERE geeft. Hoort en je ziel zal leven!