Bijbelgedeelte: Lukas 15:1-10

Intro
In deze twee gelijkenissen verdedigt de Heere Jezus Zich tegen de kritiek van de Farizeeën en Schriftgeleerden op de contacten die Hij had met mensen aan de onderkant van de samenleving.

Vers 1-2
De Farizeeën vormden een beweging die nauwgezet volgens het onderricht van de wet van Mozes probeerden te leven. Ze hadden veel invloed bij het gewone volk. Sommige Farizeeën behoorden tot de Schriftgeleerden. Deze hadden de taak om het volk de wet voor te houden en uit te leggen. Ze hadden de wet uitgebreid met 613 geboden en verboden. Daarmee hebben ze de mensen een zwaar juk opgelegd en ook de wet van zijn geestelijke kracht beroofd (deze verliest zijn ontdekkende functie). Farizeeën worden in de Bijbel vaak als huichelachtig en hoogmoedige getypeerd (Mattheüs 23 en Lukas 18:9-14).
Vers 1 begint met de opmerking dat er telkens vele tollenaren en zondaren naar Jezus kwamen luisteren. Ze worden getrokken door Zijn boodschap van de vergeving der zonden. De slechtheid van de tollenaar was spreekwoordelijk en de manier waarop zij doorgaans genoemd werden met andere zondaars was ronduit negatief: rovers, onrechtvaardigen, echtbrekers, hoeren, heidenen (Mattheüs 18:11 en 21:32; Lukas 7:34, 18:11). Tollenaren waren mensen die het recht gekocht hadden om doorvoerrechten of invoerrechten te innen. Dikwijls vroegen ze veel meer belasting dan de bedoeling was (Lukas 19:8). Telkens wanneer de Farizeeën en de Schriftgeleerden Jezus’ omgang met tollenaren en zondaren zien, spreken ze daar hun ergernis over uit. In het woord ‘deze’ klinkt verachting door. Iemand als gast ontvangen was een teken van vertrouwelijkheid. Het samen de maaltijd gebruiken is een teken van vriendschap. Ook het aspect van bescherming bieden komt erin mee (Psalm 23:5). Het lijkt er in de ogen van de Farizeeën op dat Jezus ook gerekend moet worden tot de zondaars.
De verzen zijn een aanmoediging om met al onze zonden tot de Heere Jezus te gaan. Bij Hem is genade en vergeving voor de grootste van de zondaren. Hij staat ieder moment gereed om hen te ontvangen.

Vers 3-7
Jezus hoort het gemor en reageert met het vertellen van een gelijkenis. De vraag in vers 4 is een retorische vraag met de betekenis: iedereen zal het ene verloren schaap toch opzoeken. Herder was een verachtelijk beroep in die tijd. Als de herder het verloren schaap zoekt, worden de overige schapen bewaakt door een helper (vergelijk Johannes 3:10 waar deze een deurwachter genoemd wordt). Schapen houden van gezelschap en wanneer één schaap van de kudde afdwaalt, raakt het snel van streek. Na het ronddolen raakt het uitgeput, gaat liggen en is het niet meer tot lopen te bewegen. Het moet op de schouders teruggedragen worden. De achtergrond van deze gelijkenis vormt wellicht de profetie uit Ezechiël 34 waar God de herders van het volk aanklaagt en Zichzelf als de ware Herder laat zien (vers 11 en 16). Jezus laat dus als het ware zien dat de joodse leiders hun plicht verzuimden en dat Hij in naam van God zorg draagt voor de schapen. In vers 5 ligt alle nadruk op ‘het verblijd zijn’. Dit aspect krijgt zijn vervolg in vers 6 en de toepassing volgt in vers 7. Blijdschap in de hemel wijst op blijdschap bij God en bij de engelen. In de handelswijze van de herder kunnen we zien hoe God te werk gaat. ‘Verloren’ wil zeggen dat de toestand hopeloos is. Zo is ook onze toestand van nature door onze ongehoorzaamheid aan God. De Heere is bewogen met het lot van een verloren zondaar. Daarom is Hij in Christus naar deze aarde gekomen. Om verloren schapen op Zijn schouders te kunnen nemen moest Hij, als een schaap ter slachting geleid, de kruisdood sterven (vergelijk Lukas 19:10 en Johannes 10:15b). Hij had er alles voor over (vergelijk Johannes 3:16, 1 Johannes 4:9 en 10)! Hij komt in deze geschiedenis als de gekruisigde Herder naar ons toe en vraagt of we ons door Hem willen laten redden.

Vers 8-10
Ook vers 8 bevat een retorische vraag (vergelijk vers 4). Een penning is het loon van een dagloner (Mattheüs 20:2). Het verlies van één van haar tien penningen is een groot verlies voor deze arme vrouw. De vrouw is de deur niet uitgeweest, dus moet ze de penning thuis zijn kwijtgeraakt. Omdat er in het huis geen ramen zitten, is het er donker. Daarom is het nodig om een kaars of een lamp aan te steken. Heel zorgvuldig doorzoekt ze het huis totdat ze de penning vindt. Vervolgens wil ze haar blijdschap delen. Ze wil haar vriendinnen en buren vertellen hoe geschrokken zij is geweest bij de ontdekking van het verlies, hoe ze heeft gezocht en hoe blij ze nu is (vergelijk vers 5 en 6). De woorden uit vers 10 ‘er is blijdschap’ zijn nog directer dan de formulering in vers 7 (er zal zijn). Als er bij God blijdschap is, is deze er daarom ook bij de engelen. Zij zijn nauw betrokken bij de voortgang van het Koninkrijk (Lukas 12:8-9 en 1 Petrus 1;12).

Tot slot
Beide gelijkenissen bevatten een dringend appel om zich te verblijden over de nadering van zondaren tot Jezus. In de kerk kan dat bijvoorbeeld zijn als er iemand geloofsbelijdenis aflegt, voor het eerst deelneemt aan de viering van het Heilig Avondmaal, volwassen gedoopt wordt, etc. Ook kan er een lijn getrokken worden naar de blijdschap van een moeder over een kind dat vergeving vraagt voor verkeerde dingen die het gedaan heeft.