Bijbeluitleg over Jeremia 1

Bijbelgedeelte: Jeremia 1
intro

Jeremia is een profeet die een zwaar leven heeft gehad. Hij wordt door bijna heel Israël negatief benaderd als ‘onheilsprofeet’ en ziet weinig of geen vrucht op zijn werk. Hij heeft dat misschien wel verwacht omdat hij zijn werk begint in de tijd dat koning Josia een reformatie probeert door te voeren (2 Koningen 23). Jeremia is een gezant van God, die zich regelmatig in zijn hart laat kijken.

Vers 1 – 3
Het is niet helemaal zeker waar het plaatsje Anathoth lag. In ieder geval woonden daar verschillende priesterfamilies. Uit een van die families komt Jeremia voort. Hij wordt door God geroepen met een speciale opdracht in het dertiende jaar van de regering van koning Josia. Dat moet rond het jaar 627 voor Christus geweest zijn. Jeremia’s werkzame leven als profeet loopt door tot in het elfde regeringsjaar van koning Zedekia en de tweede wegvoering. Dan is het ongeveer 587 voor Christus. In totaal is Jeremia dus ongeveer 40 jaar profeet.

Vers 4 – 5
Jeremia krijgt te horen dat de HEERE hem vanaf de conceptie bestemd heeft tot profeet. Profeet-zijn was dus niet zozeer zijn vak dat hij door veel studie geleerd had maar het had te maken met Gods wil; Zijn plan. Het woord ‘kennen’ duidt ook op een speciale band tussen God en Jeremia. Geheiligd betekent hier: apart gezet, afgezonderd tot deze speciale dienst. En let op: hij moet profeet zijn voor de volken; dus niet alleen voor Israël, de Joden. De God van Israël is de Schepper en Koning van de hele wereld.

Vers 6 – 8
Net als Mozes destijds uit Jeremia zijn bezwaren tegen het accepteren van deze opdracht. Zijn argument is dat hij nog te jong is om te kunnen (of: weten te) spreken tegen het volk. Was Jeremia echt zo jong of was dit argument een uitvlucht? Dat is niet de vraag, al is het waarschijnlijk dat hij inderdaad nog jong was, gezien de periode dat hij profeet is geweest. De HEERE reageert met een verwijzing naar Zichzelf. Dát moet Jeremia goed beseffen: De HEERE heeft Hem gezonden en zal met Hem zijn. Dat zal Jeremia de moed en de kracht geven om deze taak uit te voeren, juist ook als anderen hem wellicht niet serieus willen nemen omdat ze hem te jong vinden (vergelijk 1 Timotheüs 4:12).

Vers 9 – 10
In deze verzen maakt de HEERE duidelijk wat de kern is van profeet-zijn. Een profeet is de mond van God voor het volk. Wat hij brengt, is niet zíjn opvatting maar het zijn Gods woorden, door God Zelf in zijn mond gelegd. Wat de profeet zegt, zal dan ook zeker gebeuren. Daarom staat het hier ook zo dat Jeremia wordt aangesteld om volken en koninkrijken ‘uit te rukken enz.’. Ten diepste is het natuurlijk God die het doet. Met deze verzen zegt God: ‘Zo zeker als jij, Jeremia het tegen hen zeggen zal, zo zeker zal Ik het ook doen.’

Vers 11 – 12
In deze verzen lees je de eerste van twee gezichten of visioenen die Jeremia krijgt. In de eerste gaat het over de zekerheid dat God zal doen wat Hij voorzegt. Jeremia ziet een amandeltak. Deze boom was een zogenaamde ‘vroegbloeier’; een van de eerste bomen die bloemen heeft. Dit beeld gebruikt God om Jeremia, en door hem heen Israël, er van te doordringen dat Hij met spoed (vroeg/snel) Zijn woord dat Jeremia zal spreken, ook ten uitvoer zal brengen.

Vers 13 – 15
Het tweede visioen is het beeld van een kokende ketel die schuin staat waardoor de gloeiende inhoud er uit loopt. Jeremia ziet daardoor vanuit noordelijke richting een dodelijk gevaar op zich afkomen. Dit beeld gebruikt de HEERE om Israël te waarschuwen voor de verpletterende macht van de koningen van Babel. Bij het beeld van een troon in de poort van Jeruzalem moet je denken aan een rechtszaak. Koningen spraken namelijk recht in de poort. Een vreemde koning die op zijn troon zit in de poort Jeruzalem is daarom het ultieme teken van verslagen zijn. Israël is gewaarschuwd!

Vers 16
Het zal straks nog lijken of het enkel de macht van de koning van Babel is waardoor Jeruzalem verslagen wordt, maar nu al laat de HEERE weten dat het ten diepste om Zijn oordeel gaat. Hij gebruikt de koning van Babel (als een hamer; vergelijk Jeremia 50:23) als straf tegen Zijn eigen volk. In plaats van de HEERE te dienen, heeft dat zich toevertrouwd aan de afgoden van de volken rondom hen. Het branden van wierook voor afgodsbeelden is een duidelijk bewijs van het vereren van die afgoden.

Vers 17 – 19
De ‘lendenen gorden’ is een vaste uitdrukking met de betekenis van ‘zich gereed maken’. De HEERE zegt het hier tegen Jeremia, speciaal gericht op zijn roeping. Daarbij past misschien nog wel het best het Bijbelse woord ‘vrijmoedigheid’. Dat wijst op de bron van het vertrouwen: de HEERE die roept, kracht en wijsheid geeft. Gods roeping werkt vrijmoedigheid uit in het leven van een mens.
Jeremia krijgt een sterke waarschuwing mee. Hij moet zich niet laten ‘verslaan door het aangezicht’ van de mensen die voor hem zullen staan. Anders zal de HEERE hem verslaan. Anders gezegd: als Jeremia zich zal laten (gaan) leiden door angst voor de mensen zal hij uiteindelijk vooral angst voor God moeten hebben. De roeping is dus niet vrijblijvend, maar een heilige opdracht. Ook hierbij geeft de HEERE wel meteen een belofte. Hij zal Jeremia sterk maken als een vestingstad, een ijzeren pilaar en koperen muren. Allemaal tekenen van een oersterke, onneembare vesting. Ten diepste geldt hier dat het de HEERE Zelf is die door Jeremia tot Zijn volk komt. Als mensen dan al denken dat ze Jeremia kunnen aanvallen, zullen ze merken dat ze daarmee aan de HEERE Zelf komen. Hij doet wat Hij belooft.

Samengevat

De HEERE stelt Jeremia aan om Zijn volk te waarschuwen voor hun afdwalen van Hem. Jeremia moet waarschuwen dat, als Israël volhardt in het dienen van de afgoden, de koning van Babel zal komen en Jeruzalem zal innemen als straf van God voor Zijn volk. Jeremia zal ook tegen de volken rondom Israël moeten profeteren.
Jeremia krijgt wat hij nodig heeft om deze taak uit te voeren maar weet ook vooruit dat hij het zwaar zal krijgen.