Bijbelgedeelte: Handelingen 17:16-34

Vers 16 Paulus is na een overhaast vertrek uit Berea in zijn eentje in Athene aangekomen. Daar zal hij op Timotheüs en Silas wachten. Paulus blijft intussen niet stil zitten, maar trekt er op uit om de stad te bekijken. Het valt hem op dat er zo ontzettend veel afgodsbeelden in Athene staan. Dat laat hem niet onberoerd. Hij voelt een diepe innerlijke afkeer tegen al deze goddeloosheid.

Vers 17
Paulus brengt op de sabbat ook een bezoek aan de plaatselijke synagoge. Aan hen brengt hij als eerste de blijde boodschap van het Evangelie. Maar op de andere dagen spreekt hij ook mensen aan op de markt. De markt was een groot plein omringd met zuilengangen. Al eeuwenlang was dat de plaats waar filosofen hun leerlingen onderwezen. Paulus mengt zich onder hen en raakt in gesprek.

Vers 18-21
Twee belangrijke filosofische richtingen uit die tijd worden met name genoemd. Het zijn de twee populairste filosofieën van dat moment. Zij noemen Paulus een praatjesmaker. Ze hoorden hem een vreemde leer vertellen. Dat wekt hun nieuwsgierigheid, want de inwoners van Athene houden van nieuwe dingen, zie vers 21. Daarom wordt Paulus meegenomen naar de Areopagus. Dit betekent ‘heuvel van Ares’, Ares is de Griekse oorlogsgod. Hier vergaderde ook de rechtbank van Athene. Op deze plaats krijgt Paulus de gelegenheid zijn ‘vreemde leer’ te verkondigen. Paulus deelt hier met hen het Evangelie.

Vers 22-31
In deze verzen staat de rede van Paulus opgeschreven. Wat in het algemeen opvalt, is dat hij over zijn innerlijke weerzin heenstapt (vers 16) en bij de belevingswereld van zijn publiek probeert aan te sluiten voor de verkondiging van het Evangelie.

Vers 23
In Athene had Paulus een altaar gevonden met het opschrift ‘Aan een onbekende God’. De mensen in Athene waren zo met vrees voor de goden vervuld, dat ze zelfs bang waren er eentje in hun verering over te slaan. Om te voorkomen dat het ongenoegen van deze onbekende god hen zou treffen, diende dit altaar om die god tevreden te houden. Het is niet zo dat Paulus in dit altaar een bewijs ziet dat de ware God al gediend wordt. Hij wil alleen zeggen dat hij iets gaat verkondigen waarvan de Atheners zelf toegaven dat ze het niet kenden, maar waar ze toch rekening mee probeerden te houden.

Vers 24-26
In deze verzen geeft Paulus een uiteenzetting van God de Schepper van hemel en aarde. Hij is de oorsprong van al het leven op aarde. Vanuit de eerste mensen, Adam en Eva, is heel de wereld bevolkt geraakt. Het is God Zelf Die de volken heeft aangewezen waar en wanneer ze hun plaats op aarde innemen. Het opkomen, bloeien en weer ondergaan van allerlei volken en rijken is het gevolg van Gods doelgerichte handelen met de volkeren.

Vers 27
Dit vers geeft het eigenlijke doel aan van de schepping van de mens, namelijk dat de mensen HEM zouden zoeken als Degene Die zo met hen handelt. Daarmee is niet gezegd dat er altijd van dit zoeken is gekomen, of dat dit zoeken ook daadwerkelijk tot vinden heeft geleid. In de schrijfwijze zit al het oordeel verborgen dat er niets van dat zoeken of vinden terecht kon komen. Maar dan zo dat de schuld daarvan niet bij God ligt, maar bij de volkeren. God is immers niet ver van een ieder van ons.

Vers 28-29
Hoe dichtbij God zelfs is, illustreert Paulus met een citaat uit het werk van een Griekse dichter. Het is een zinnetje uit een hymne aan Zeus. De zin ‘wij zijn van zijn geslacht’ wijst erop dat de Grieken geloofden het bestaan van Zeus te hebben ontvangen. Zonder goddelijke leiding kan een mens verder ook niets beginnen. Deze interpretatie neemt Paulus over, maar vult die in met een verwijzing naar de ware God. Als we dan zo afhankelijk zijn van de Goddelijke voorzienigheid, dan is het ook onbestaanbaar dat God zich ‘vangen’ laat in een beeld.

Vers 30-31
In het slot van zijn toespraak komt Paulus uit bij een rechtstreekse verkondiging van het Evangelie. Voor de mensen in Athene is nu de dag aangebroken dat het tijdperk waarin ‘een onbekende god’ werd geëerd, voorbij is. En nu de levende God door Paulus is voorgesteld, hoort daar ook de gevolgtrekking bij dat alle afgoden niets zijn en dat daarom niets anders overblijft dan om de enige ware God te gaan dienen. Tot Hem moeten de mensen zich bekeren. De meeste klem die achter de oproep tot bekering zit, is echter niet de beredenering van de voorafgaande verzen, maar de verkondiging van de oordeelsdag. De dag waarop Jezus Christus als Rechter rechtvaardig zal oordelen. De opwekking van Jezus wordt hier als bewijs aangevoerd dat de dood niet het laatste woord heeft. Jezus is sterker dan de dood. Aan geen andere God dan Deze Die de dood overwint, past het de plaats van wereldrechter te ontvangen.

Vers 32-34
De prediking van de opstanding is en blijft een verwerpelijk element voor het grootste deel van de hoorders. Met het wapen van de spot wordt de ernst weggeslagen. Anderen trekken zich voorzichtiger terug met de smoes dat ze later er nog op terug willen komen. Gevolg is in ieder geval dat Paulus niet veroordeeld wordt. Hij kan als vrij man de rechtbank verlaten. Toch heeft God ook hier de prediking van Paulus gebruikt. Een van de rechters, Dionysius de Areopagiet, en nog enkele anderen, volgen Paulus.