Bijbelgedeelte: Exodus 1 en 2:1-15

Exodus 1
Vers 1 – 7
De tijd van Jozef is definitief voorbij. Dat betekent echter niet het einde van het geslacht van Jakob. Integendeel, er vindt een enorme bevolkingsgroei plaats. De verschillende werkwoorden in vers 7 wijzen op het explosieve karakter van de groei. Vers 7 herinnert aan Gods eerste zegen en opdracht aan de mensen (Genesis 1:28, zie ook 9:7). Het vers getuigt van de vervulling van Gods beloften aan Abraham, Izak en Jakob, dat Hij hen tot een groot volk zou maken. Dat God de beloften aangaande het nakomelingschap vervuld heeft, wekt het vertrouwen dat Hij ook die andere belofte zal vervullen: de belofte het land Kanaän te bezitten. ‘Kinderen Israëls’ betekent ‘Israëlieten’.

Vers 8 – 14
Farao richt zich in een redevoering tot zijn volk. De woorden ‘veel en machtiger dan wij’ zijn waarschijnlijk niet de feitelijke situatie, maar behoren tot de retoriek die de Egyptenaren moet ophitsen tegen de Israëlieten. Een weldenkend mens moet wel optreden tegen dat volk (vers 10). Anders kunnen ze zich wel eens aansluiten bij een aanval van de vijanden van Egypte. In die tijd had Egypte veel te maken met invallen van Aziatische volken vanuit de Sinaï-woestijn. Ook zou Israël wel eens kunnen besluiten om weg te trekken uit Egypte. Hoewel Farao zich door de Israëlieten bedreigd voelt, wil hij hen ook niet kwijt, vanwege hun economisch belang. Farao stelt zich hier al op als Gods tegenstander die de uittocht van Israël voorkomen wil. Zo wil Gods tegenstander, de duivel, voorkomen dat er zondaren verlost worden. Farao denkt dat verdrukking de groei van het volk zal indammen. Als dat niet lukt, wordt de dwangarbeid verzwaard (vers 13 en 14). De Israëlieten werken in de bouw (vers 11), in de tichelstenen-industrie en op het land (vers 14, zie ook Exodus 5:5 – 7). Schilderingen uit die tijd laten zien dat dit gebeurde onder toezicht van met stok bewapende opzichters. Tichelstenen zijn stenen met stro vermengd.

Vers 15 – 22
Bij de tweede maatregel om de groei van Israël te beteugelen, schakelt Farao twee Egyptische vroedvrouwen in. Wellicht waren er ook nog andere (Hebreeuwse) vroedvrouwen. De namen van de vrouwen worden genoemd. Dat wijst er op dat deze vrouwen voor de geschiedenis van Gods volk van grote betekenis zijn, in tegenstelling tot de Farao, die anoniem blijft. De HEERE vrezen, is Hem liefhebben, naar Zijn geboden leven en kinderlijk ontzag koesteren voor Zijn majesteit.
Een geboortestoel is een verhoging, waarop men (gehurkt) zit, om het baren te vergemakkelijken. Vers 17 wijst er op dat de vroedvrouwen niet alleen Farao’s bevelen niet uitvoeren, maar juist tegenwerken. Gods wil is voor hen belangrijker dan de bevelen van Farao. In die context is hun ‘noodleugen’ tegen Farao geoorloofd (vers 19). God beloont de vrouwen (niet hun noodleugen, maar hun Godsvertrouwen) door hun huisgezinnen te geven. Hier kunnen we leren dat we God meer moeten gehoorzamen dan de mensen. Farao’s plan is mislukt. Vandaar de drastische maatregel in vers 22. Als God niet ingrijpt, is het gedaan met het volk.

Exodus 2:1 – 15
Vers 1 - 10
En God grijpt in. De namen Amram en Jochebed worden nog niet genoemd. Alle nadruk ligt daarom op het feit dat ze afstammen van Levi, de vader van het latere priestergeslacht. Jochebed is een tante van Amram (zie ook Numeri 25:59). Dergelijke huwelijken wordt later verboden. De moeder ziet het kind als een ‘schone, goede, schepping van God (zie ook Genesis 1:4, 12, 13 etc.). Door hem te verbergen geeft ze uiting aan haar vertrouwen op God (Hebreeën 11:23). Lijm en pek zijn twee woorden om één stof aan te duiden waarmee Jochebed het mandje waterdicht maakt. Jochebed legt haar kind te vondeling in de Nijl, tussen het riet (Handelingen 7:21). In vertrouwen dat de HEERE zal helpen en redden. Het woord dat met ‘mandje’ vertaald is, wordt in de Bijbel alleen nog voor de ark van Noach gebruikt. Een mooie vergelijking: alleen in de ark ben je veilig, dat gold in de tijd van Noach, dat gold bij Mozes. Als we die lijn doortrekken, geldt dat ook nu: alleen wie in Christus Jezus geborgen is, is echt veilig.
Farao’s dochter, waarschijnlijk Hatsjepsoet, komt baden. Terwijl ze baadt, lopen haar hofdames rond als een soort wacht. Hebreeuwse voedsters, vrouwen die borstvoeding konden geven, omdat ze nog maar kortgeleden een kind gekregen hadden, waren er genoeg in die dagen. Veel kinderen werden immers in de Nijl gegooid. Het wekt dan ook geen argwaan dat Mirjam het aanbod doet om zo’n vrouw te gaan halen. Het wonder gebeurt: Jochebed krijgt haar eigen zoontje terug en Mozes mag de eerste drie jaren van zijn leven bij zijn moeder blijven. Daar krijgt hij de zo belangrijke opvoeding in de vreze des HEEREN. Als de periode van borstvoeding voorbij is, gaat hij als geadopteerde zoon van de prinses naar het hof. Ondanks de heidense opvoeding daar zal hij uiteindelijk toch voor de HEERE en Zijn volk kiezen (zie ook Hebreeën 11:24-28). Ook de Heere Jezus werd kort na de geboorte op wonderlijke wijze gered van een tiran die op duivelse wijze alle pasgeboren jongetjes liet doden.

Vers 11 – 15
Mozes is volwassen geworden. Hij voelt zich nauw verbonden met zijn volksgenoten die nog steeds lijden onder dwangarbeid. De slaande Egyptenaar is wellicht een opzichter over het werk. Blijkens Handelingen 7:25 verwachtte Mozes dat zijn volk zou begrijpen dat de Heere hen zou verlossen door zijn hand. Van zijn volk hoeft hij echter niets te verwachten, blijk uit deze geschiedenis. Mozes vlucht naar Midian, waar afstammelingen van Abraham als nomadenvolk leefden (Genesis 25:2). Zoals Mozes moest vluchten voor Farao, zo moest de Heere Jezus later vluchten voor Herodes.