Het jaar 2020 is de geschiedenis ingegaan als het jaar van de corona pandemie. En ook in 2021 hebben we dit nare virus nog niet achter ons kunnen laten. De gevolgen zijn enorm. Niemand ontkomt aan de consequenties van alle geldende maatregelen. Deze pagina biedt kerkelijke gemeenten een handreiking om het werk in de kerk vorm te geven in deze tijd.
De coronacrisis heeft grote gevolgen voor de gemeente en het gezin. Kerkdiensten werden de afgelopen jaren grotendeels digitaal beluisterd, kinder- en jeugdwerk heeft maar deels voortgang kunnen vinden. Sommige gemeenten zijn periodes helemaal gestopt, op andere plekken vond het maar mondjesmaat plaats en de kinderen en jongeren volgden (deels) thuis onderwijs.
Met alle ingrijpende maatregelen die genomen werden kwam er ook een stormwind aan ideeën, suggesties, tips en handreikingen op gang. Veel creativiteit kwam in gemeenten los. In 2020 was www.kerkengezin.online een verzamelplaats voor deze ideeën en suggesties. Dit platform is opgeheven en op deze plaats zijn veel van de handreikingen voor je verzameld. We weten op dit moment niet hoe het virus zich verder zal ontwikkelen na alle vaccinaties. Mochten er weer ingrijpende maatregelen nodig zijn, dan is op deze pagina informatie beschikbaar om te voorkomen dat het contact in de gemeente wegvalt.
Veel dingen die voor kinderen vanzelfsprekend waren, veranderden het afgelopen jaar. Er kwam wellicht nauwelijks visite op hun verjaardag, kinderfeestjes konden niet doorgaan. Winkels gingen dicht en zelfs de kerkdeuren moesten sluiten. Voor veel kinderen waren al deze maatregelen ingrijpend. Het was ook niet altijd makkelijk om kinderen duidelijk te maken wat er nu precies gaande was. Dit filmpje biedt een handreiking om met kinderen in gesprek te gaan.
Als alles verandert voor de kinderen, is het van grote waarde als het contact vanuit de kerk blijft. Om samen te praten, te bidden, te bemoedigen en ook leuke dingen met de kinderen te ondernemen. Bij de toenemende maatregelen was de verleiding groot om overal beperkingen en onmogelijkheden te zien. De uitdaging is om in onze eigen situatie te zoeken naar de mogelijkheden. Wat kunnen we allemaal wel doen om contact te houden? En dan is vaak het kleine al groot. Een telefoontje, een mailtje, een online ontmoeting, een spelletje buiten, een kaartje door de bus of een tasje met iets leuks aan de deur... Laat de kinderen ervaren dat zij niet vergeten worden en maak gebruik van het grote aanbod online materiaal, bijvoorbeeld op van de website www.abcvoorkinderen.nl.
Wees niet bang een onbekende toekomst te leggen in de handen van een bekende God
Als er iets voor jongeren belangrijk is, dan is het wel sociaal contact met leeftijdsgenoten. Veel jongeren hebben zich de afgelopen jaren eenzaam gevoeld. Vaak waren de corona maatregelen daar ook debet aan. Contact houden is enorm waardevol. Het geeft steeds opnieuw het signaal af ‘we vergeten je niet’, ‘de gemeente is geen gebouw, maar een groep mensen die ook zonder gebouw contact kunnen hebben’, ‘je hoort erbij’ en ‘we missen het contact’.
Veel mensen zijn ziek geworden, ook jongeren. Aan den lijve hebben ze ondervonden wat kwetsbaarheid betekent. Hoe gewone dingen ‘ongewoon’ werden. En dat niets van alles wat wij dagelijks ontvangen van de Heere vanzelfsprekend is. Dat biedt ook aanknopingspunten voor gesprek. Dit filmpje is een handreiking om met de jongeren het gesprek aan te gaan.
In de kerkelijke gemeenten is er heel divers omgegaan met de geldende maatregelen. Sommige gemeenten zijn helemaal met het jeugdwerk gestopt, andere gemeenten gingen door en hebben alles online gedaan, zijn buiten samengekomen of in kleine groepen bijeen geweest.
Jeugdwerk in coronatijd vraagt creativiteit. Maak gebruik van het grote aanbod van online materiaal, bijvoorbeeld op www.abcvanhetgeloof.nl, en verbind aan een thema bijvoorbeeld een online ontmoeting waarbij je met elkaar in gesprek gaat over het kernwoord. Om te helpen meer geschikte ideeën te vinden bieden we een aantal verzamelde initiatieven aan zodat je inspiratie op kunt doen om, ook in coronatijd, het contact met de jongeren te onderhouden.
Pastoraal contact houden is niet eenvoudig als bijeenkomen niet mogelijk is. Een online ontmoeting kan het fysieke contact niet echt vervangen. Terwijl juist in coronatijd de pastorale ondersteuning vaak zo hard nodig is. De denkbeeldige arm om de schouder, het luisterend oor en troost, vermaning en bemoediging vanuit het Woord van God. Iemand die meeleeft en meelijdt als het moeilijk is. Onderstaand informatie en inspiratie om als actief te zijn in het pastoraat in deze tijd.
Door je zorgen te maken verdwijnen de problemen van morgen niet maar verdwijnt de kracht voor vandaag
Bij het diaconaat gaat het om goed en recht doen. Gerechtigheid en barmhartigheid zijn belangrijke Bijbelse noties. Deze kernwoorden zijn eigenschappen van de Heere Zelf en Hij roept ons er toe op in Zijn Woord. De coronapandemie heeft grote consequenties voor kwetsbare groepen. Ook veel gemeenteleden lijden onder de maatregelen. Oudere gemeenteleden ontvangen geen of nauwelijks bezoek. De kans op eenzaamheid is enorm. Gemeenteleden met een eigen bedrijf hebben ineens geen werk meer of missen (deels) hun inkomsten.
Juist in deze tijd is de oproep om barmhartig te zijn en gerechtigheid te bewijzen aan elkaar van groot belang. Onderstaand een aantal praktische ideeën om in de gemeente uit te voeren.
Vertrouw op de HEERE en doe het goede; bewoon de aarde en voed u met trouw
Door de corona pandemie is er in veel gezinnen en levens meer rust. Mensen zijn veel thuis. Kunnen nauwelijks s’avonds weg en hebben dus ook meer rust en tijd om na te denken. De corona pandemie, de race om de productie van een goed vaccin en de dringende oproep tot vaccinatie roept vragen op. Thema’s die zich lenen om ook met de buurman eens het gesprek aan te gaan over de trage vragen van het leven. Wat als ik ziek wordt? Is er leven na de dood? Waar vind ik troost als ik geliefden moet missen? Wie of wat biedt zekerheid als al mijn zekerheden op losse schroeven komen te staan?
Deze ontwikkelingen zijn geschikte aanleidingen om ook met mensen die niet kerkelijk zijn het gesprek aan te gaan. Christenen kunnen iets delen van de hoop, rust en zekerheid die er bij de Heere te vinden is. De online kerkdiensten bieden laagdrempelig toegang tot onkerkelijke mensen die graag eens meer willen horen. Verspreid het evangelie!
Nu het duidelijk geworden is dat de crisissituatie langer gaat duren, worden er vragen gesteld. Hoe moeten we de uitbraak van corona theologisch en geestelijk duiden? Kunnen we dat eigenlijk wel? Ds. A. Versluis reageert op deze vragen door middel van een artikel in het kerkelijke blad ‘De Wekker'. Onderstaand is zijn artikel van 29 april 2020 uit ‘de Wekker’ deels integraal overgenomen.
Onze gereformeerde voorouders hadden er meestal weinig moeite mee om een oorlog of epidemie geestelijk te duiden. Ze zagen het als een oordeel van God over de zonden van land en volk, die ze concreet benoemden. Ook voorspoed duidden ze overigens als zegen uit Gods hand. Recent heeft ds. C. Blenk gevraagd waarom theologen tegenwoordig zo terughoudend zijn om de geschiedenis op die manier te duiden (Reformatorisch Dagblad, 30 maart).
Als we gebeurtenissen willen duiden als een roepstem of zelfs oordeel van God, zal dat allereerst een boodschap voor onszelf moeten zijn. Naar anderen wijzen is goedkoop en hoogmoedig. Als Israëls profeten de zonden van het volk belijden, sluiten ze zichzelf daarbij in: ‘wij’ hebben gezondigd.
Wij zijn voorzichtig met spreken over een oordeel van God. Toch kunnen gebeurtenissen zeker wel een expliciete roepstem van God zijn. In Amos 4 worden allerlei tegenslagen opgesomd: hongersnood, droogte, ziekte. ‘Toch hebt u zich niet tot Mij bekeerd,’ is het refrein waarmee de Heere Israël verwijt dat het niet geluisterd heeft. Nu was Israël gewaarschuwd dat deze vervloekingen van het verbond zouden komen als het de Heere verliet. Daarin is onze situatie anders. Maar je kunt blijkbaar aan Gods roepstemmen voorbij horen. Dat is niet minder een gevaar dan een te snelle duiding.
Je kunt niet zomaar zeggen dat iets een oordeel van God is. Toch vind ik het moeilijk om er níet iets van een oordeel in te zien dat met Pasen de kerken leeg zijn. Het is duidelijk dat dat op dit moment niet anders kan en mag. Maar het is de situatie zoals op Pasen … vóórdat Jezus Zelf verscheen achter de gesloten deuren. Zo zou het blijven als het geen Pasen was geweest. Preken voor een lege kerk lijkt me daarom met Pasen het ergst. Al blijkt juist op Pasen ook dat onze leegte de Opgestane niet tegenhoudt om te komen met Zijn genade.
En toch … ondanks de goede redenen om na te denken over een duiding van de crisis, vraag ik me af of we daar wel aan toe zijn. Journalist Karel Smouter heeft in NRC (20 maart) gewaarschuwd voor ‘geestelijk hamsteren’: te snel te veel duiding willen geven, door nu al redenen of mogelijk positieve effecten van deze crisis te zoeken. Het gevaar is, zo stelt hij, dat de moed dan op is als de nood écht aan de man komt of de crisis erger wordt. Bovendien gaan we door een positieve draai aan de situatie te geven voorbij aan het grote leed dat er is. Laten we eerst maar eens zwijgen.
Deze observaties bevatten mijns inziens veel waars. Je kunt in deze tijden verlangen naar de eerste keer dat iedereen weer naar de kerk kan gaan. Wat zullen psalmen over het verlangen naar Gods huis anders klinken wanneer je de kerkgang een poos gemist hebt. Maar waar ons hart dan vol van is, weten we nu helemaal niet. Hoeveel gemeenteleden zullen tegen die tijd aan corona overleden zijn, ouderen en misschien ook jongeren? Hoevelen zullen zonder werk zitten? Wat zullen de financiële gevolgen zijn voor de gemeente en voor het werk van de kerken als geheel? We weten helemaal niet hoe gehavend we uit deze periode tevoorschijn komen.
Misschien, hopelijk, zijn bovenstaande gedachten te somber. Maar de belangrijkste reden om terughoudend te zijn met het duiden van deze crisis is een theologische. In de Schriften zijn het profeten die gebeurtenissen van Godswege duiden als een roepstem of oordeel van God. Zo kunnen wij niet spreken. We weten vaak niet waarom dingen gebeuren.
Ik lees deze dagen het boek van Todd Billings, Rejoicing in Lament. Deze theoloog kreeg op 39-jarige leeftijd te horen dat hij een ongeneeslijke vorm van kanker heeft. Dit boek beschrijft indrukwekkend de worsteling die hij doormaakt (elke pastor zou dit eerlijke en gelovige relaas moeten lezen). De theologische vragen die dat oplevert, sluiten aan bij de situatie waarin we ons nu bevinden. Ernstige ziekte laat ons zien hoe het leven werkelijk is: kwetsbaar, eindig; dat verdringen we zo vaak als alles goed gaat. Veel van de nood die wij nu zien, is er altijd, maar wij zijn het in ons rijke westen niet gewend.
Todd Billings vindt troost in het boek Job en in de psalmen, met name in de klaagpsalmen. Het antwoord dat hij daar vindt, is vooral dat wij zo vaak geen antwoord vinden. Wij weten niet waarom het kwaad gebeurt, want wij zijn mensen en niet God. Job mag zijn indringende vragen en aanklachten aan God helemaal uitspreken, maar hij krijgt niet overal antwoord op. God laat hem wel zien wie Hij is. Ook de psalmdichters worstelen met God. Juist omdát ze Hem kennen en vertrouwen, kunnen ze het er niet in uithouden als Gods weg zo anders lijkt te zijn dan Hij zelf beloofd heeft. Die klacht hóort bij de gelovige omgang met de levende God.
Zouden wij deze houding niet nodig hebben op dit moment: zwijgen, bidden, klagen, wachten – naast de lof en dank voor Gods dagelijkse zorg en voor de middelen die Hij geeft om deze crisis te bestrijden? God heeft ons geen antwoord op alle vragen beloofd. Hij is wel de God die in Christus is neergekomen in deze gebroken en zondige wereld. ‘Onze ziekten heeft Hij op Zich genomen, ons leed heeft Hij gedragen.’ (Jes. 53: 4). Bij die Heere kun je met alle vragen terecht. ‘Ik verwacht de HEERE, mijn ziel verwacht Hem en ik hoop op Zijn woord.’ Vóór Pasen klinkt indringend ‘erbarme dich’ – maar die klacht brengt eens tot de vreugde van Pasen!
